1267 – Schenking van het O.L.V.-beeld aan Halle
Aleyde van Avesnes, gravin van Holland en Henegouwen, schenkt in 1267 Mariabeeld aan Halle als claim op de territoriale belangen van haar zoon Jan van Avesnes, graaf van Henegouwen in het conflict met de graven van Vlaanderen.
Het conflict tussen de beide graafschappen Vlaanderen en Henegouwen ontstond door de bigamie van Margaretha van Constantinopel. Zij huwde een eerste maal in 1212 met Bouchard van Avesnes, een geestelijke in dienst van haar vader. Ze was toen amper 10 jaar oud. Haar huwelijk kreeg flinke tegenstand en de kinderen uit dat huwelijk werden dus ook niet erkend. In 1223 hertrouwt Margaretha met Willen van Dampièrre, graaf van Vlaanderen De kinderen uit Margaretha’s eerste huwelijk werden niet erkend en de kinderen uit haar tweede huwelijk wel, waaronder Gwijde van Dampierre, die later tegen de Franse koning zou optreden wat resulteerde in de Guldensporenslag van 1302.
Keizer Frederick II erkende wel de Avesnes als rechtmatige kinderen. Margaretha zelf koospartij voor haar kinderen uit haar tweede huwelijk. Ze wilde voorkomen dat haar zoon Jan van Avesnes, zijn rechten als graaf van Henegouwen zou kunnen doen gelden. Dit zou het begin zou zijn van het bijna een eeuw durende conflict tussen Vlaanderen en Henegouwen. Op 24 september 1256 werd het Dit de Peronne uitgevaardigd waardoor beide partijen bevestigd werden in hun rechten op hun respectieve graafschappen.
Omdat Jan van Avesnes naast Vlaanderen ook gebieden richting Nederland wilde bekomen zocht hij steun bij diverse Europese vorsten, waaronder Willem II van Holland. Die kon Jan van Avesnes maar helpen door hem te laten trouwen met zijn zus Aleyde van Holland in het jaar 1246. Door dit huwelijk hadden de Avesnes de Roomskoning aan hun zijde, die voorbestemd was om gekroond te worden tot keizer van het Heilig Roomse Rijk, ofte de wereldlijke gezand van God op aarde. Na veel dispuut en strijd (bv. in 1253 zet Willem II van Holland de Dampièrres gevangen in Walcheren) komt het in 1256 tot een bestand. Het Dit de Peronne zet beide partijen letterlijk op hun plaats: Vlaanderen in Vlaanderen en Henegouwen in Henegouwen. De Avesnes kwamen zeer verzwakt uit dit akkoord doordat Willem II, de Roomskoning, in januari 1256 vermoord werd.
In 1267 schenkt Aleyde van Avesnes als uitvoerder van het testament van haar moeder Machteld van Brabant een Mariabeeld aan de kerk van Halle. Machteld stierf op 22 december 1267. Machteld van Brabant wilde zo de belangen van haar kleinzoon, Jan II van Avesnes (haar schoonzoon Jan I was gestorven in 1257) bekrachtigen.
SYMBOLIEK
De schenking was vooral een symbolisch en religieus signaal naar Margaretha van Constantinopel. Zowel Margaretha en Machteld van Brabant waren zeer godsvruchtige vrouwen. Margaretha stichtte oa. een Cisterciënzerklooster voor haar dochter Maria van Dampierre. Het is vooral deze orde die in verband gebracht word met de sterke opkomst van de Mariadevotie in deze streken. Machteld was op haar beurt zelf ook zeer religieus. Ook zij sticht in 1230 een Cisterciënzerklooster in Loosduinen. Ze droeg bij aan de kerk van Haarlem na de dood van haar man woonde ze in s’ Gravenzande waar ze een begijnhof en een kerk bouwde. Voor haar dood schenkt Machteld van Brabant in 1267 ook een Mariabeeld aan de kerk van ‘s-Gravenzande en aan de kerk van Haarlem. Per testament schonk ze via haar dochter Aleyde van Avesnes ook het beeld van Onze-Lieve-Vrouw aan de kerk van Halle.
Waarom Halle ?
Zowel aan Vlaamse als aan Henegouwse zijde was de Mariadevotie zeer sterk aanwezig. Dit was de juiste context voor zo’n strategische schenking aan de kerk van Halle. Bovendien ligt de stad op een verkeersas tussen noord en zuid, wat betekent dat de Vlaamse graven er zeker ook langskwamen èn er was een bloeiende Mariadevotie aanwezig.
